De doelgroep van Helpen bij verlies en verdriet, een boek over het ondersteunen van mensen die in rouw zijn, is zeer breed. Enerzijds is het geschreven voor professionele hulpverleners zoals artsen en politieagenten, maar tegelijkertijd is het boek ook geschreven voor iedereen, omdat elk mens vroeg of laat geconfronteerd wordt met verdriet, afscheid nemen, verlies en rouw. Omdat Manu Keirse doorheen de verschillende hoofdstukken op verschillende verwante problematieken ingaat, worden daarnaast ook meer specifieke doelgroepen bereikt, zoals leerkrachten en opvoeders.

Dit lijvige, op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde werk vertrekt van de vragen die de auteur gedurende vele jaren verzameld heeft tijdens lezingen, workshops en rechtstreekse hulpverlening aan rouwende mensen. Dat is dan ook de sterkte van het boek: het blijft niet louter theoretisch maar schept openheid door de talloze verhalen en voorbeelden die opgenomen zijn. Want elk verhaal over verlies en verdriet is een uniek verhaal, maar in elk verhaal zijn ook gemeenschappelijke lijnen terug te vinden. Dat zijn de patronen die omschreven worden en die vrij algemeen zijn, maar dankzij de concrete verhalen zijn ze veel toegankelijker.

De lezer doet er goed aan te beginnen met de eerste drie basishoofdstukken. Daarna kan je een keuze maken volgens interesse. Er is een hoofdstuk rond kinderverdriet en kinderrouw, en daarnaast een hoofdstuk waarin de school uitleg krijgt over hoe je als gemeenschap omgaat met het verlies van een leerling, een ouder of een leerkracht. Verder bevat het boek een hoofdstuk dat volledig gewijd is aan 'Mentaal gehandicapten en verlies', omdat deze mensen erg vaak uit het oog verloren worden wanneer het gaat over verlies, vanuit de onbewuste gedachte dat ze 'onwetend' zijn. Wat doorsta je als je een partner verliest en wat als je je ouders op hoge leeftijd verliest? Ook zelfdoding gaat de auteur niet uit de weg en hij besteedt veel aandacht aan vormen van niet erkend verlies, zoals wanneer een leerling sterft bij een ongeval: de school waarin de leerling ingeschreven was, vangt de medeleerlingen erg goed op, maar wie vangt de fietsvrienden op die op een andere school zitten? Hoe ga je om met een collega die terugkomt nadat hij of zij een kind verloren heeft? Kan die persoon gewoon zonder zijn werk hervatten of hebben werkgevers en collega's de menselijke plicht om bijzondere opvang te voorzien?

Net zoals de eerste drie hoofdstukken een basis vormen, zijn de drie laatste hoofdstukken ook van de rest van het boek te onderscheiden. In hoofdstuk 13 gaat de aandacht van de auteur naar manieren waarop men zijn deelneming kan betuigen. Het kan gaan om een korte rouwkaart of een lange deelnemingsbrief, maar de essentie is authenticiteit. De lezer vindt in dit hoofdstuk zowel inhoudelijke suggesties als raad over etiquetteregels. Uiteraard wordt ook beschreven wat 'aanwezigheid' voor de rouwende kan betekenen. Hoofdstuk 14 staat stil bij rituelen, hun sociale functie en het belang van begrafenis of crematie voor de nabestaanden. Hoofdstuk 15, 'Wat nog meer kan helpen', maakt de cirkel rond want sluit aan bij het eerste hoofdstuk, 'Meer weten kan helpen'. Wat in de rest van het boek nog niet echt aan bod kwam of wat belangrijk genoeg is om te herhalen, krijgt hier een plaats. Bv. de duur van de rouw is niet te bepalen, maar verdriet heeft altijd een begin, een midden en een einde. Het belang van een goede gezondheid tijdens de rouwarbeid, de plaats van levensbeschouwing, feesten en feestdagen, zelfhulpgroepen enz.

Tot slot: elk hoofdstuk in dit boek begint met een prachtige illustratie van een rouwende figuur én met een bijbehorende tekst die de lezer tot reflectie moet verleiden. Men kan dit boek beschouwen en gebruiken als handleiding bij confrontatie met verlies. Het is een standaardwerk waaruit je kan putten op het moment dat verlies en verdriet aan de orde zijn. [Hilde Debacker] Verberg tekst

Geheel vernieuwde editie van een twintig jaar geleden voor het eerst uitgebracht basisboek over rouw, verlies en verdriet. De Vlaamse auteur (1946), emeritus hoogleraar, is klinisch psycholoog. Hij studeerde medico-sociale wetenschappen en was onder meer directeur Patiëntenbegeleiding van de Universitaire Ziekenhuizen in Leuven. Hij is een autoriteit op het gebied van rouwverwerking en palliatieve zorg en veelgevraagd spreker in Nederland en België. Deze heruitgave met heldere indeling en uitgebreide literatuurlijst is opnieuw een zeer rijk handboek, nu ook met aandacht voor thema's als verborgen verlies en online rouwen. De talrijke sprekende en helder beargumenteerde voorbeelden tonen dat rouwen niet moet worden gelijkgesteld met 'verwerken' en afscheid nemen, maar aan anders leren vasthouden. Gaat ook in op rouwsituaties anders dan door overlijden en geeft vele heldere tips voor rouwenden én hun omgeving. Meesterlijk leerzaam, verrijkend en praktisch boek voor een ieder die of regelmatig of incidenteel met rouw en verlies wordt geconfronteerd. Verberg tekst